LÀNG CHIẾU TRĂM NĂM ĐỊNH YÊN ĐƯỢC UNESCO VINH DANH

Ở vùng sông nước miền Tây, nhắc đến làng nghề trăm năm thì khó ai quên được làng chiếu Định Yên (huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp) nức tiếng xa gần.

Nằm nép mình bên dòng sông Hậu hiền hòa và thơ mộng, xã Định Yên (huyện Lấp Vò) không chỉ nức tiếng với nghề dệt chiếu truyền thống mà còn in đậm trong tâm thức nhiều người bởi vẻ đẹp quyến rũ đa sắc màu của những chiếc chiếu được làm từ lác nước. Tuy mộc mạc, bình dị nhưng những chiếc chiếu nhiều hoa văn này đã tạo nên vẻ đẹp thanh tao, làm cuốn hút người phương xa.

Ở Định Yên có làng nghề dệt chiếu rất nổi tiếng, nên trong kho tàng dân gian truyền khẩu có ca dao nói về làng chiếu nơi này:

Định Yên có vựa chiếu to,

có chồng xứ Định (Yên) khỏi lo chiếu nằm.

Và cũng bởi trước đây, sợ ghe mua chiếu lui bến vì đã mua đủ chuyến, cho nên hễ dệt xong vài đôi chiếu là người làm tranh thủ đem đến chợ bán ngay cả những lúc về đêm. Nên từ đó hình thành nên cái chợ chiếu ban đêm mà người ta quen gọi là "chợ ma, chợ âm phủ". Cảnh chợ ấy ngày nay không còn nữa.

Dưới cái nắng đổ lửa giữa tháng 3, những bó lác mới nhuộm được xếp thành hàng dài phơi dọc 2 bên đường như những cánh bướm sặc sỡ trải khắp các con đường vào làng chiếu. Sắc xanh - đỏ - tím – vàng của những bó lác luôn tạo ấn tượng đầu tiên cho những người phương xa khi lần đầu đặt chân đến vùng đất này.

Làng chiếu xã Định Yên đang thu hút hàng trăm lao động của 4 ấp, tạo công ăn việc làm ổn định cho nông dân địa phương. Bình quân mỗi lao động làm việc ở các khâu như: chẻ lát, phơi lát, dệt chiếu, giao hàng có thu nhâp từ 120 đến 150.000 đồng mỗi ngày. Con số thu nhập không nhiều nhưng thật có ý nghĩa với những lao động nông thôn, đặc biệt đối với những gia đình có nhiều lao động không có việc làm.

Làng chiếu Định Yên được hình thành cách đây hàng trăm năm, tập trung chủ yếu ở 2 xã Định An và Định Yên, nơi mà gần 80% hộ dân theo nghề làm chiếu.

Là đời thứ tư nối nghiệp nghề dệt chiếu của gia đình, chị Võ Thị Kiều Diễm (ngụ ấp An Lợi B, xã Định An) đang miệt mài bên khung dệt, ở các bước cuối cùng để cho ra đời một chiếc chiếu đẹp mắt. Chị Diễm tay thoăn thoắt xỏ từng sợ lác, vui vẻ chia sẻ về lịch sử hình thành nghề và các công đoạn để hoàn thành một chiếc chiếu Định Yên nức tiếng.

Theo đó, trước tiên là chọn sợi lác về nhuộm phẩm với đủ loại màu sắc. Để màu nhuộm chính xác, khó phai ít nhất phải nhuộm 2 đến 3 lần trở lên. Nhuộm xong thì đem phơi cho đủ nắng. Nếu phơi dưới cái nắng quá gắt thì lác dễ bị giòn, gãy; còn phơi dưới nắng dịu thì sợi lác sẽ bị ẩm, mốc.

Rời nhà chị Diễm, chúng tôi đến thăm gia đình ông Huỳnh Văn Chiến (76 tuổi; ngụ ấp An Khương, xã Định Yên). Với hơn 50 năm trong nghề, cụ Chiến cho biết hiện gia đình vẫn sử dụng khung dệt chiếu bằng tay, mỗi ngày chỉ dệt được khoảng 2 đôi chiếu, với giá bán 95.000 đồng/đôi, trừ chi phí còn lời được 70.000 đống - khoản thu nhập còn quá khiêm tốn.

"Hiện nay, đa số các hộ dân trong nghề đều đã trang bị máy dệt nên năng suất cao hơn rất nhiều so với khung dệt bằng tay. Tuy nhiên, trước xu thế công nghiệp hóa ngày càng cao, nên chúng tôi muốn giữ lại nét truyền thống dệt bằng tay mà cha ông đã truyền lại, dù thu nhập thấp hơn máy" - cụ Chiến chia sẻ.

Rời làng chiếu Định Yên, bên tai tôi vẫn văng vẳng câu hát:

"Hò ơi! Chiếu Cà Mau nhuộm màu tươi thắm

Công tôi cực lắm mưa nắng dãi dầu…" 

trong bài "Tình anh bán chiếu" của cố soạn giả Viễn Châu viết về chiếu Cà Mau nổi tiếng, nhưng hình như đó cũng là nỗi lòng của những người thợ dệt ở làng chiếu Định Yên, Định An.

Năm 2013, nghề dệt chiếu thủ công truyền thống ở Định Yên và Định An được UNESCO công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Chia sẻ về những thuận lợi và khó khăn của nghề làm chiếu trăm năm này, ông Nguyễn Văn Sang - Phó Chủ tịch UBND xã Định Yên - cho biết những năm trước đây, mặt hàng chiếu được sản xuất ở xã bán rất chạy, đặc biệt là xuất khẩu sang thị trường Campuchia, nên người dân phấn khởi sản xuất. Thế nhưng, kể từ thời điểm dịch bệnh Covid-19 bùng phát thì mặt hàng này ít nhiều cũng bị ảnh hưởng.

"Tới đây, việc kiểm soát và khống chế dịch bệnh trở lại bình thường thì mặt hàng này sẽ tiếp tục vươn xa hơn nữa. Chúng tôi sẽ đề xuất lên huyện và tỉnh để có chính sách hỗ trợ làng nghề trong thời điểm gặp khó khăn, đặc biệt là những hộ nghèo không có khả năng mua máy dệt, còn sử dụng khung dệt thủ công bằng tay. Khuyến khích một số hộ dệt chiếu thủ công, nhằm lưu giữ lại truyền thống quý báu của nghề dệt chiếu có từ lâu đời gắn với phát triển ngành du lịch tại địa phương và quảng bá thương hiệu làng chiếu Định Yên" - ông Sang nói.

Tổng hợp từ Hậu Duệ VNCH Võ Thị Linh 24.03.2021